26 oktober 2020 leestijd 3 min door Maarten IJzerman (Contractenrecht)
Iedereen sluit overeenkomsten. De ene is simpeler dan de ander. Een koopovereenkomst over brood bij de bakker is bijvoorbeeld eenvoudig. Een koopovereenkomst over de overname van een onderneming is complexer. Bij meer complexere overeenkomsten gaan er vaak onderhandelingen vooraf. Dit kan dagen, maanden of soms zelfs jaren duren. Soms haakt een potentiële partij alsnog af. De vraag is dan of er niet al een overeenkomst tot stand is gekomen.
Wettelijk uitgangspunt
Een overeenkomst komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding van een aanbod.[1] Op het moment dat de aanvaarding de aanbieder bereikt komt de overeenkomst tot stand.[2] Een overeenkomst kan in beginsel vormvrij tot stand komen.[3] Dit betekent dat een overeenkomst zowel schriftelijk als mondeling tot stand kan komen. Vaak komt een overeenkomst schriftelijk tot stand. De ondertekening van de overeenkomst vormt dan in beginsel het moment van de totstandkoming.
Aanbod
Er is sprake van een aanbod als sprake is van de volgende omstandigheden:
- een wil en verklaring;
- het aanbod alle essentiële elementen van de te sluiten overeenkomst bevat;
- het aanbod voldoende bepaald is.
Aanvaarding
Er is sprake van een aanvaarding als sprake is van de volgende omstandigheden:
- een wil en verklaring;
- de aanvaarding inhoudelijk overeenstemt met het aanbod;
- de aanvaarding is gedaan op een moment waarop het aanbod gold.
Een voorbeeld van punt 2): een onderneming staat te koop voor € 50.000. Iemand verklaart dat hij de onderneming voor € 50.000 wil kopen. De verklaring is in dat geval een aanvaarding. Maar stel nu dat iemand verklaart dat hij het aanbod ‘aanvaardt’ en de onderneming wil kopen voor € 45.000, dan is geen sprake van een aanvaarding. De ‘aanvaarding’ stemt niet overeen met het aanbod van € 50.000. De ‘aanvaarding’ wordt dan gezien als een nieuw aanbod: ‘ik wil de onderneming kopen voor € 45.000.’
In de praktijk (geen duidelijk aanbod en aanvaarding)
Als geen sprake is van een schriftelijke ondertekende overeenkomst, is het vaak lastiger te bepalen of sprake is van een overeenkomst. De potentiële partij heeft bijvoorbeeld nooit een (concept)overeenkomst ondertekend en retour gestuurd. Partijen zijn al wel lange tijd in onderhandeling. In dat geval moet gekeken worden naar de betekenis die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan elkaars verklaringen en gedragingen mochten toekennen en van wat zij in dat verband redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.[4] Dit hangt af van alle omstandigheden van het geval. Omstandigheden zijn bijvoorbeeld:
- Is de wederpartij begonnen met ‘uitvoeringshandelingen’? Denk hierbij aan de vraag of de wederpartij al een aantal onderdelen van de onderneming gebruikt waar de onderhandelingen over gingen.
- Wat heeft de wederpartij verklaard in mails en brieven over de overeenkomst?
- Was er al sprake van een gedetailleerde conceptovereenkomst?
- Presenteerde de wederpartij zich al naar buiten als eigenaar?
Concluderend
Een overeenkomst komt tot stand door aanbod en aanvaarding. Als (nog) geen sprake is van een schriftelijke ondertekende overeenkomst, is het lastig te bepalen of een overeenkomst tot stand is gekomen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij langdurige onderhandelingen die zijn afgebroken.[5] In een dergelijk geval moeten alle omstandigheden worden bekeken. Een tip voor tijdens de onderhandelingen: bevestig veel zaken per mail. Dit kunt u ervaren als overbodig en lastig, maar het zorgt ervoor dat voor beide partijen (op een later tijdstip ook) helder is wat de status is van de onderhandelingen.
Indien u vragen heeft over bovenstaande bijvoorbeeld over langlopende onderhandelingen, neem dan contact op met mij of een van onze advocaten.
[1] Art. 6:217 lid 1 BW.
[2] Art. 3:37 lid 1 BW.
[3] Soms moet een overeenkomst schriftelijk gebeuren. Een voorbeeld is de koop van een woning door een consument.
[4] HR 2 november 2018, ECLI:NLHR:2018:2043.
[5] Als geen sprake blijkt te zijn van een overeenkomst na langdurige onderhandelingen die zijn afgebroken, is mogelijk sprake van onrechtmatig handelen van de ‘afbreker’. In dit kader wijs ik op een andere blog.